مقاله تغذیه و بهداشت دندان

مقاله تغذیه و بهداشت دندان

قسمتی از متن:

اصطلاحات كلیدی:

پوسیدگی دندان در اثر شیشة شیر كودك الگوی پوسیدگی در دندانهای جلوی كودكان دو ساله به بعد كه پوسیدگی شیشة شیر پرستاری نیز نامیده می‎شود از مجاورت بیش از حد مایعات حاوی قند در زمان خواب ناشی می گردد.

سنگریزه calculus - یك سفت شدگی سخت سنگ مانند كه در روی دندانها و بوسیلة آهكی شدن پلاك دندانی تشكیل می گردد.

چگونگی و كیفیت پوسیدگی (خاصیت ایجاد پوسیدگی)- خواص پیش برندة پوسیدگی یك غذا

پوسیدگی دندانی- بیماری كه در آن اسید تولید شده توسط متابولیسم قندی میكروارگانیسم ها به حملة باكتریها منجر گردیده و باعث كم شدن مواد معدنی مینای دندان و تخریب ساختمان دندان می‎شود.

عاج دندان- مهم ترین و اصلی ترین بافت آلی دندان كه مغز آن را می پوشاند و در تاج توسط مینای دندان و در ریشه ها توسط سیمان پوشیده می‎شود.

بی دندانی (فقدان دندان)- از دست دادن قسمتی یا كامل دندانهای طبیعی

مینای دندان- ماده ای بسیار سخت غیرآلی سفید، بلورین و متراكم كه عاج دندان (دنتین) را پوشانده و محافظت می نماید.

آپاتیت فلوراید- شكلی از یون فلوئور كه در عاج و مینای دندان همراه با كلسیم و فسفر تشكیل می گردد.

التهاب فلوراید (fluorosis) - حالتی كه از مجاورت مینای دندان با مقادیر فراوان فلوراید ناشی می گردد كه با خالهای گچی سفید سطح مینا مشخص می گردد كه تا رنگهای قهوه ای پیش روی می نماید و در نهایت بصورت خال خالی تظاهر می نمایند.

لثه- قسمتی از مخاط دهان كه تاج های بیرون نزدة دندانها را می پوشاند و دور تا دور گردن آنهایی كه بیرون آمده اند را در بر می‎گیرد:

لثه ها (gums) :

شیار لثه ای- فضای V شكل كم عمق و سطحی اطراف دندان كه توسط سطح دندان در یك سمت و در سوی دیگر امتداد اپیتلیوم لثه پیوند خورده است.

رویهم قرار گرفتن دندانهای بالا و پائین در موقع بسته بودن دهان (جفت شدگی)- ارتباط دندانهای متضاد در آرواره های بالا و پایین: جفت شدگی كامل زمانی است كه دندانهای جلو و عقب فك بالا و پائین كنار هم قرار می گیرند.

بیماری دور دندانی- التهاب بافت لثه ای با پیامد تخریب ساختارهای استخوانی پایه و سرانجام از دست دادن دندان

پلاك- لایة نازك (Film) بیرنگ و چسبناك میكروارگانیسم ها، پروتئینهای بزاقی، اجزای معدنی و پلی ساكاریدهایی كه به دندانها و لثه ها می چسبند.

استرپتوكوك موتانس- یك باكتری دهانی درگیر در تشكیل پوسیدگی دندانی

خشكی دهان ناشی از فقدان ترشح طبیعی- خشكی دهان ثانویه بر ناكافی بودن یا فقدان بزاق

رژیم غذایی و تغذیه نقش مهمی در رشد دندان، استحكام بافت دهان و لثه، قدرت استخوان و پیشگیری و مهار بیماریهای حفرة دهان ایفا می نمایند. رژیم غذائی براساس موارد زیر از تغذیه تمایز یافته است: رژیم غذایی اثری موضعی بر استحكام دندان دارد كه نوع، شكل و تكرار غذاها و نوشیدنیهای مصرفی تاثیری مستقیم روی دندانها دارند. تغذیه اثری عمومی و سیستمیك دارد. تأثیر ماده غذائی وارد شده بطور عمومی بر رشد و حفظ حفره دهان اثر می گذارد. بدلیل سرعت آن در میزان برداشت، مخاط دهان بویژه به تغییرات وضعیت مادة مغذی حساس می‎باشد.

زمانیكه رژیم غذائی و تغذیه بر حفرة دهانی تأثیر می نمایند، تأثیر معكوس آن یعنی اثر حفرة دهانی بر مواد غذایی و تغذیه قوت می گیرد، وضعیت حفرة دهانی بر توانانی آن بر رژیم غذائی كافی و متعاقب آن تعادل ماده غذایی تأثیر می گذارد. بیماریهای دندانی به فراتر از پوسیدگی دندان گسترش می یابند. از دست دادن دندان یا ادنتولیسم (edentulism) در حدود 40% افراد بالای 65 سال روی می‎دهد و می‎تواند تأثیر مهمی بر ورود غذا بگذارد. بیماری اطراف دندانی شایع در بزرگسالان، لثه ها را تخریب نموده و ممكن است بر استحكام و ثبات دندان اثر نماید. پوسیدگی دندان با الگوهای متفاوتی در گروههای سنی مختلف روی می‎دهد. در حالیكه مجموع شیوع تخریب در ایالات متحده از 60 به 40% كاهش یافته است، انهدام ریشه و تاجی در جمعیت بزرگسال و سالخورده افزایش یافته است.

سرطان دهان كه اغلب به طور ثانویه با ورود توتون و الكل روی می دهد، می‎تواند اثری مهم و قابل توجه بر توانایی خوردن داشته باشد. سرطان دهان با نیاز افزایش یافته به كالری (انرژی) و مادة غذایی با كار سینومای دهانی تركیب شده است.

علاوه بر این بیماریهای اولیه حفرة دهانی، بیماریهای حاد و مزمن بسیار دیگری كه جای زخم (sequelae ، سلكها) دارند بر توانایی خوردن اثر می گذارند. بیماری قندی (دیابت) كه به طور ضعیف مهار شده می‎تواند به سندرم انهدام دهان، كاندیدیازیس و خشكی دهان ناشی از فقدان ترشح طبیعی (Xerostomia) منجر گردد كه آنها یكی پس از دیگری قدرت خوردن و اشتهای به غذا به خطر می افتد. تظاهرات دهانی بیماریهای سركوب كنندة ایمنی نظیر AIDS (سندرم كمبود ایمنی اكتسابی) نیز بر اشتهای به غذا، خوردنیها و نیازهای مادة غذایی اثر می گذارند.

عوامل تغذیه ای در رشد دندان: رشد اولیه دندان از 2 تا 3 ماهگی دورة جنینی آغاز می گردد. معدنی شدن در حدود 4 ماهگی این دوره آغاز می‎شود و در تمام مدت سالهای اولیة دورة نوجوانی ادامه می یابد. بنابراین مواد غذائی مادری دندانهای بیرون آمده را با مواد مناسب ساختمانی كمك نماید. جدول 1-26 اثرات كمبود مواد غذایی بر رشد دندان را شرح می‎دهد. تصویر 1-26 بخشهای یك دندان را نشان می‎دهد.

دندانها با معدنی شدن یك پروتئین زمینه ای (ماتریكس) تشكیل می گردند. در عاج (دنتین dentin) پروتئین بصورت كلاژن كه به ویتامین C برای ساخته شدن طبیعی بستگی دارد معرفی گردیده است. تنها 05/0% از مینای دندان شامل پروتئین است كه در شكل مشابه كراتین می‎باشد و بنابراین بمنظور تشكیل آن به ویتامین A نیازمند است. ویتامین D برای روند رشد دندان اساسی و بنیادین می‎باشد كه كلسیم و فسفر به شكل هیدروكسی آپاتیت بلورین در آن رسوب كرده اند.